Aksara
Jawa bisa digolongake dadi 3 yaiku aksara Jawa legena (dentawyanjana),
pasangan, sandhangan, lan pratandha. Sandhangan ing aksara Jawa bisa
kagolongake dadi 3 yaiku sandhangan swara (... i , …u , … e, …[ , [ …o ),
sandhangan panyigeging wanda (… \
, …h , …/ , …= )
sarta sandhangan wyanjana. Sandhangan wyanjana ana 3 yaiku:
1. Cakra,
wujude … ]
unine …ra, tuladhane
cakra,
cakra bisa entuk sandhangan swara wulu, suku, taling, taling tarung. Ananging
cakra ora kena disandhangi swara pepet.
Tuladha
:
k]ipik\ = kripik
k(suk\ = krusuk
[k]t = kreta
[g]o[w=o = growong
k]eteg\ = kreteg
2.
Keret,
wujude … } unine …re, tuladhane k}teg\ (unine kreteg)
3.
Pengkal,
wujude … - unine …ya, tuladhane wif- (unine wadya)
Pasangan iku gunane kanggo mateni
aksara kang ana ing sangarepe pasangan. Wujuding pasangan iku warna-warna, ana
kang wutuh, ana kang tugelan, ana kang duwe dhapur dhewe. Panulise ana kang
dumunung ing saburine, ana kang sangisoring aksara kang dipasangi, ana kang
kagandheng lan anakang ora.
Katrangan :
1. Pasangan la … L kena dipepet, tuladha mznLepet\
2. Pasangan ra … R ora kena dipepet, pasangan … R pepet diganti …> tuladhane mzn>sek\
3. Pasangan … K, … T, … L yen oleh sandhangan suku
cakra,keret, pengkal kudu ditulis wutuh maneh.
Tuladha
:
pklurh = pak lurah
smbelt]si = sambel trasi
sulist- = sulistya
4. Pasangan … W lan … L uga kanggo panjingan, kanggo
mbarengi swaraning aksara kang diraketi. Ing latin awujud … W lan … L.
Tuladha
:
sW/g = swarga kLp = klapa
panjingan
iku ora kena karaketake ing aksara pasangan kang dununge anaing sangisoring
aksara, aksara sesigeg ing dhuwure kudu dipangku dhisik.
Tuladha
:
mzn\kLp
= mangan klapa mzn\kWci = mangan kwaci
5. Pasangan …H, …S, …P yen wis ora ana enggone ing pungkasaning larikan,
kena katulis ing sangisoring aksara kang mati.
